Sztuczna inteligencja (AI) coraz śmielej wkracza do naszego życia – wspiera bankowość, opiekę zdrowotną, komunikację, a nawet codzienne domowe obowiązki. Dla wielu osób starszych nie jest to jednak fascynująca nowinka, lecz raczej źródło niepewności. Dwa najnowsze badania – jedno prowadzone w Polsce i pięciu innych krajach europejskich (1), drugie obejmujące szerszy kontekst całej Unii Europejskiej (2) – pokazują, że postawy seniorów wobec AI mają wspólne fundamenty.
„Czy dam sobie radę?”
Seniorzy często deklarują, że technologie rozwijają się szybciej niż ich umiejętności. Brak doświadczenia i obawa przed błędami prowadzą do dystansu wobec AI. Badania jednoznacznie wskazują: im lepiej rozwinięte kompetencje cyfrowe, tym bardziej pozytywne nastawienie do sztucznej inteligencji.
„Czy ktoś decyduje za mnie?”
Wdrażanie AI w usługach (np. bankowość, zdrowie, transport) bywa odbierane jako przejęcie kontroli i utrata autonomii. Osoby starsze czują, że technologia „działa za nich”, zamiast „dla nich”. Tymczasem właśnie poczucie wpływu i decydowania o sobie samym/samej buduje naszą sprawczość i wiarę we własne możliwości.
„Czy jestem w tym sam?”
Brak wsparcia i wspólnoty może wzmacniać poczucie wykluczenia. Seniorzy chętniej korzystają z technologii, gdy mogą uczyć się w grupie, wymieniać doświadczenia i dzielić się sukcesami.
„Jak Polacy i Polki wypadają w badaniu?
Badanie porównawcze pokazało, że najbardziej pozytywne nastawienie do AI występuje w Finlandii, a tuż za nią – w Polsce i we Włoszech. Najwięcej obaw odnotowano we Francji i Niemczech. Z kolei analiza ogólnoeuropejska zwróciła uwagę, że kluczowe znaczenie mają uwarunkowania kulturowe – np. otwartość na innowacje, stosunek do ryzyka czy poziom indywidualizmu w danym kraju.
Jaki z tego wniosek?
AI może ułatwiać życie osób starszych – wspierać zdrowie, bezpieczeństwo i codzienne czynności. Jednak by tak się stało, musimy:
- inwestować w rozwój kompetencji cyfrowych seniorów ,
- zapewniać proste, intuicyjne rozwiązania,
- wzmacniać poczucie wyboru i kontroli,
- budować wspólnoty uczące się.
Sztuczna inteligencja może być narzędziem, które daje seniorom więcej niezależności, ale tylko wtedy gdy bariery typu: „to nie dla mnie” i „za stary(a) na to jestem” zostaną dostrzeżone i usunięte we właściwy sposób.